3. Sınıf Türkçe Sözcüğün Anlamını Değiştiren Ekler Konu Anlatımı, Örnekleri, Soruları

SÖZCÜĞÜN ANLAMINI DEĞİŞTİREN EKLER ( YAPIM EKLERİ )

 BİLGİ: Sözcüğün sonuna eklenerek anlamını değiştiren, yeni anlamda sözcük türeten ekler vardır. Bu eklere YAPIM EKLERİ denir. Yeni anlam kazanan sözcüklere TÜREMİŞ sözcük denir.

            Sözcüğün sonuna gelen her ek yeni anlamda sözcük türetmez.  Örnekleri inceleyiniz.

      gel    à  Ek almamıştır.

    masa  à  Ek almamıştır.

  evden   à  Ek almıştır.  – den eki sözcüğün anlamını  değiştirmemiştir.

oduncu  à  Ek almıştır.  –cu eki odun satan kişi anlamını kazandırmıştır.   

kitaplar  à Ek almıştır. – lar eki sözcüğün anlamını değiştirmemiş, çoğulluk anlamı kazandırmıştır.

kömürlük àEk almıştır. –lük eki kömür konulan yer anlamı kazandırmıştır.

Yeni anlamda sözcük türeten başlıca ekler şunlardır:

- ci ( -cı, -cu, -cü, -çi, -çı, -çu, -çü )  à evci, kömürcü, simitçi, yolcu, sanatçı, ayakkabıcı

- li ( -lı, -lu, -lü )  à evli, akıllı, tuzlu, köpüklü

- lik ( -lık, -luk, -lük) à kalemlik, kitaplık, tuzluk, gözlük

- siz ( -sız, -suz, -süz) à deftersiz, akılsız, susuz, sütsüz

- gin ( -gın, -gun, -gün) à bilgin, salgın, baygın, soygun, ölgün

- gi ( -gı, -gu, -gü)  à silgi,  sevgi, bilgi, görgü, sorgu, sargı, saygı, kaygı

- daş ( -taş) à vatandaş, soydaş, yurttaş, sırdaş

-Aşağıdaki sözcüklere uygun ekleri getirerek TÜREMİŞ sözcükler oluşturunuz.

şeker à …şekerli….- …şekersiz….- …şekerlik…- ..şekerci…- …şekercilik…-..şekercisiz…

su à ……………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………….

boya à  …………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………

kapı à ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

çöp à………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

yol à ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

yağ à………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

ekmek à ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

göz à ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

yağmur à…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ayakkabı à………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

-Aşağıda verilen eki kullanarak sözcük türetiniz. ( Açıklamalardaki sözcükleri kullanmayınız.)

 - cı : …ayrancı…               - cu : …oduncu….              - çi : ….simitçi…                 - çü :… sütçü…

- lı : ………………………..          

- lu : ………………………..         

- lü : ………………………..

- luk : ………………………..       

- lik : ………………………..        

- lük : ………………………..

-sız :………………………..          

- -süz: ………………………..      

- -suz: ………………………..

- gin : ………………………..       

- gın : ………………………..       

- gi : ………………………..

- daş: ………………………..        

- gü : ………………………..         

- gı : ………………………..

ÖĞRENDİK Mİ?

1. “ Bakkaldan şeker alıp, şekerliğe koydum. “ tümcesinde türemiş sözcük aşağıdakilerden hangisidir?

            A. şekerliğe                          B. bakkaldan            C. koydum

2. Aşağıdaki sözcüklerden hangisi sözcüğün anlamını değiştiren bir ek almamıştır?

            A. tersiz                     B. terzi                       C. terlik

3. “Annem sütçüden süt aldı.” tümcesindeki yapım eki hangisidir?

            A.  –den                     B. –dı                         C. –çü

4. .   “ Hafta sonu arkadaşımla kitapçıya gideceğim. ” cümlesinde hangi kelime türemişisimdir ?

            A. hafta                B.  arkadaşımla                   C.  kitapçıya

5. Aşağıdaki isimlerden hangisi türemiş  isim değildir ?

A. göl                    B.  sözlük                   C.  gözlük  

6. “ Çiçekçiden güzel bir çiçek aldım. ” cümlesinde hangi kelime türemiş isimdir ?

A. çiçekçi                  B.  güzel                     C. bir

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde türemiş kelime yoktur ?

            A. Yolcular otobüse bindiler.            B. Bahçede çocuklar vardı.               C. Yemek biraz tuzsuz olmuş.  

8. Aşağıdaki sözcüklerden hangisi türemişkelime değildir ?

            A. sözlük                   B. sözcü                    C. söz

9. “ Buz ” kelimesinin sonuna aşağıdaki eklerden hangisi getirilirse yeni bir isim türetilir ?

            A. - luk                           B. – dan                C. - lar                        

10.  Aşağıda verilen kelimelerin hangisinde yapım eki kullanılmıştır ?

A.  salı                           B.  halı                       C. kirli